ÌÎÍÃÎË ÕÝËÍÈÉ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÃÓÓËÃÀ

     Áîëîâñðîëûã õ¿ì¿¿íëèã áîëãîõ ÷èã õàíäëàãà äàâàìãàéëæ, ºíººãèéí íºõöºëä ìîíãîë õýëíèé áîëîâñðîëûí àãóóëãà íü :

                        § Á¿òýýë÷ ìýäëýã

                        § Õ¿ì¿¿æèë, òºëºâøèë, íèéãýìøèë;

                        § Õºãæèë;

                        § ׺뺺ò ñýòãýëãýýã õºãæ¿¿ëæ, òºëºâø¿¿ëýõýä ÷èãëýíý.

Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòûí àãóóëãà òîãòîîõîä áàðèìòëàõ çàð÷èì

Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòûí àãóóëãà,  àðãà ç¿éã øèíý÷ëýõýä äàðààõ çàð÷ìûã áàðèìòàëíà.

v  à.Åðºíõèé çàð÷èì

·         Ýõ õýëýý õ¿íäýòãýí ýðõýìëýäýã ¿çýë, õàíäëàãà òºëºâø¿¿ëýõ, á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëòîé õ¿í á¿ðèéí ýçýìøâýë çîõèõ ìîíãîë õýëíèé öîãö ÷àäàìæèéã áàãòààñàí, õàðèëöàí óÿëäàà á¿õèé, òàñðàëòã¿é ºðãºæèí ã¿íçãèéðñýí, óÿí õàòàí, òîãòîëöîîò øèíæòýé, õýðýãëýýíèé õàíäëàãàòàé áàéõ;

·         Íèéãìèéí áîëîí õóâü õ¿íèé õºãæëèéí õýðýãöýý øààðäëàãàä íèéöñýí áàéõ;

·         Àãóóëãûí á¿òýö òîãòîëöîîò øèíæòýé áàéõ

v  á. Äèäàêòèê òàëààñ áàðèìòëàõ çàð÷èì

·         Äàí ãàíö ìýäëýãæ¿¿ëýõýýñ öîãö ÷àäàìæ òºëºâø¿¿ëýõýä øèëæèõ;

·         Åðºíõèé㺺ñ òóñãàéä, òóñãàéãààñ åðºíõèéä øèëæèõ;

·         Ñóðàëöàã÷èéí èäýâõòýé ¿éë àæèëëàãààíä òóëãóóðëàñàí ñóðàëöàã÷ òºâòýé ñóðãàëò;

·         Èíòåãðàöè÷ëàë, äèäàêòèê íýãæèéã òîìñãîõ çàð÷èì;

·         Àãóóëãà óÿí õàòàí, íýýëòòýé áàéõ;

·         Äýâøèëòýò óëàìæëàëûí àðãà ç¿éã õýðýãëýõ

v  â. Äèäàêòèê òàëààñ áàðèìòëàõ çàð÷èì

Ÿ “Õýë íèéãìèéí ¿çýãäýë” ,” Õýë õàðèëöààíû õýðýãë¿¿ð ìºí”, “Õýë íèéãýìøèõ ìýäýýëëèéí ÷óõàë õýðýãë¿¿ð ìºí” ãýäýã_ îíîëûí çàð÷èì;

ŸÎíîëûã õýò íàðèéâ÷ëàí õýëç¿éæ¿¿ëýõýýñ òàòãàëçàæ, õàðüöàíãóé õýðýãëýýíèé ÷èãëýëòýé áîëãîõ;

ŸÈõ íýãæýýñ áàãà íýãæ ð¿¿ óðóóäñàí “ýõ, ºã¿¿ëáýð, ¿ã, á¿òýýâýð, àâèà” ãýñýí õýëíèé èíòåãðàöè òºâøíýýð 1-12 äóãààð àíãèä ñóäëàõ òîãòîëöîî;

ŸÌîíãîë õýëíèé áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûí àãóóëãûã “ õýëíèé óòãà, á¿òýö, õóâèðãàë, ñî¸ë õýðýãëýý” ãýñýí äºðâºí àéãààð àâ÷ ¿çýõ;

Ÿ¯íäýñíèé óëàìæëàë, äýâøèëòýò çàí ¿éë, õ¿ì¿¿æèë òºëºâøèë, õ¿íëýã ýíýðýíã¿é ¿çýë, ýð¿¿ë àæ òºðºõ ¸ñîí, õ¿í ººðèé㺺 òàíèí ìýäýõ, ñóðàõóéí áîëîí íèéãýìøèõ¿éí àðãà óõààíä ñóðàëöàõ çýðýã ºìíºõ àãóóëãàä äóòàãäàæ áàéñàí ýõèéã ºðãºí õýðýãëýõ;

ÌÎÍÃÎË ÕÝËÍÈÉ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÃÓÓËÃÛà ժÃƯ¯ËÝÕ ÎÍÎËÛÍ ÁÀÐÈÌÒËÀË

          Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòûí àãóóëãûã õºãæ¿¿ëýõ îíîëûí áàðèìòëàë ºíººäºð óÿí õàòàí áèø, õàòóó òîãòñîí äýã æàÿãèéã ýðõýìëýäýã ¿çýë áàðèìòëàë- òåõíîêðàòèê óëàìæëàëààñ òàòãàëçàí äýâøèëòýò, èäýâõòýé  á¿õíèéã äýìæèã÷ óÿí õàòàí, íýýòòýé áàõûã ÷óõàë÷èëäàã ¿çýë áàðèìëàë ïðîãåññèâèçì, íèéãýì, ñî¸ëûí øèíæèëãýý, êîíñòðóêòèâ, êîãíèòèâ, ïðàãìàòèçìûí áàðèìòëàëûã õºãæ¿¿ëýõ íü ÕÕI çóóíû ñóðãàëòûí øèíý÷ëýë, ººð÷ëºëòèéí ÷èã õàíäëàãà áîëæ áàéíà.

          Øèíý çóóíä ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòûí àãóóëãûã øèíý÷ëýõäýý øèíæëýõ óõààí, ïðàêòèêò òóëãóóðëàõûí çýðýãöýý ñóðãóóëüä ò¿øèãëýñýí (ýöýã ýõ, áàãøèéí áîëîí ñóðàã÷èéí îðîëöîî) çàãâàðûã îíîâ÷òîé õîñëóóëàõ ÷èãëýë áàðèìòàëíà.

         Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòàíä óëàìæëàëàà õàðãàëçàõûí çýðýãöýý îð÷èí ¿åèéí ñóðãàëòûí îíîëûí çàðèì ÷èãëýëèéã îíîâ÷òîé ñîíãîæ áàðèìòàëáàë ò¿¿íèéã äýëõèé íèéòèéí ýõ õýëíèé ñóðãàëòûí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãàä îéðòóóëíà. Ýíý íü øèíý çóóíû ìîíãîë õýëíèé äèäàêòèêò áàðèìòëàõ ÷èãëýëèéí íýã.

Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëò äàõü òåõíîêðàòèê ¿çýë áàðèìòëàë

    Ýíý ¿çýë áàðèìòëàë íü õàòóó, óÿí õàòàí áóñ õàíäëàãà þì. Ìîíãîë õýë- óðàí çîõèîëûí ñóðãàëòûí àãóóëãà íü 90-ýýä îíûã õ¿ðòýë èõýä íàðèéâ÷ëàãäàæ, õàòóó õàéðöàãëàãäñàí áºãººä ò¿¿íèéã íàðèéí áàðèìòëàõ ¸ñòîé ãýæ ¿çäýã áàéñàí íü òåõíîêðàòèê ¿çýë áàðèìòëàë ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòàíä áàéñíû ãýð÷ þì. Ýíý íü 1920-èîä îíû ýõ õýëíèé ñóðãàëòûí õºòºëáºð¿¿äýýñ ¿¿äýëòýé. Òýð ¿åä ÿìàð äàäëàãà, ÷àäâàðûã ñóðàã÷èä ýçýìøèõ ¸ñòîéã õàòóó çààæ, áàãø þóã ÷ ººð÷ëºõ ýðõã¿éã çààæ, òýð õýâýýð íü çààõûã øààðääàã áàéâ. Çààõ àðãûã íü õºòºëáºðèéí ñýäýâ ñýäâýýð õè÷ýýë÷ëýí çààâàð÷èëãà áàéäëààð áè÷èæ, ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íã ñóðàã÷äûí ìýäëýã , ÷àäâàðûã àìààð ýñâýë áè÷ãýýð øàëãàäàã áàéâ. ¯íýëæ, ä¿ãíýõ, õÿíàæ øàëãàõ íü ìºí äýýðýýñ äîîø ÷èãëýñýí, øàò øàòàíäàà íàðèéí ä¿ðýì æóðàìòàé áàéñàí.

Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëò äàõü ïðîãðåññèâ ¿çýë áàðèìòëàë

Ýíý ¿çýë áàðèìòëàë íü ñóðãàëòûã íèéãýì,ñî¸ëòîé õîëáîí ¿çäýã. Ýíý ¿çýë áàðèìòëàëààð;

            Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëò íü:

-          Íèéãìèéí íýãýí èäýâõòýé ¿éë àæèëëàãàà

-          Íèéãýì ñî¸ëûí ÷óõàë õýðýãë¿¿ð

-          Îþóíû íºõºí ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàõ íýãýí õýëáýð

-          Íèéãìèéí íýãýí ¿çýãäýë

Õýëíèé ñóðãàëò ñóðàëöàã÷äûí ºäºð òóòìûí àìüäðàëûí ýðýëò õýðýãöýý, õýë øèíæëýëèéí óõààíû õýðýãëýýíä òóëãóóðëàäàã.

            Îð÷èí ¿åèéí ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòûí íýã ãîë çîðèëãî íü èðýýä¿éí õýë ç¿é÷äèéã áýëòãýõýä áóñ;

·         Ýõ õýëíèé òîãòîëöîîò ìýäëýã, öîãö ÷àäàìæòàé, àëèâàà àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä ò¿¿íèéãýý õýðýãëýæ ÷àääàã;

·         Íàñàí òóðøäàà ñóðàëöàæ, ýðýëò õýðýãöýýíäýý íèéöñýí ìýäëýãèéã ººðºº ýçýìøäýã;

·         Á¿òýýë÷ ¿éë àæèëëàãààíû óð óõààí ýçýìøñýí;

·         Õýë-ñî¸ë èðãýíøèë á¿õ¿é èðãýäèéã òºëºâø¿¿ëýõýä îðøèíî.

ÕÕI çóóíû ýõ õýëíèé ñóðãàëòûí ¿çýë áàðèìòëàëûã ñîöèîëîãè, ñýòãýë ñóäëàë, ìýðãýæëèéí äèäàêòèêèéí òàëààñ àâ÷ ¿çâýë, äîîðõ ãóðâàí àñóóäëûã õàðãàëçàõ øààðäëàãàòàé.

Ñîöèîëîãèéí àñóóäàë:

·         Ýõ õýëíèé ñóðãàëò íèéãìèéí òîãòîëöîîí äàõü íºõºí ¿éëäâýðëýëä ÿìàð ¿¿ðýãòýé

·         Àãóóëãà , àðãà ç¿é íü ¿¿íòýé ÿàæ õîëáîãäîõ

·         Ìîíãîë õýëíèé ñóðãàëòàä ñîöèîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éëèéã õýðõýí õàðãàëçàõ âý? Çýðýã

Ñóðãàõ ç¿éí áóþó äèäàêòèêèéí àñóóäàë

·         Òóõàéí íèéãýìä ÿìàð õ¿íèéã ýõ õýëíèé áîëîâñðîë ýçýìøñýí ãýæ õýëýõ;

·         Ò¿¿íä õýðýõí õ¿ðýõ àðãà òåõíîëîãèéã áîëîâñðóóëàõ;

·         Ñóðàëöàõ, ñóðãàõ ¿éë àæèëëàãààã ÿàæ çîõèîí áàéãóóëàõ çýðýã

Ñýòãýë ñóäëàëûí àñóóäàë

·         Ýõ õýëíèé ñóðãàëòûí àãóóëãà, àðãà òåõíîëîãèéã ñóðàëöàã÷äûí íàñ, ñýòãýöýä õýðõýí íèéö¿¿ëýõ;

·         Ò¿¿ãýýð äàìæóóëàí òýäíèé îþóí óõààíûã õýðõýí õºãæ¿¿ëýõ âý?;

·         Õ¿í ÿàæ ìýäëýã ýçýìøäýã, õ¿í ñóäëàëûí õ¿÷èí ç¿éëèéã ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã õýðõýí òîîöîõ çýðýã

Ýíäýýñ ìîíãîë õýëíèé áàãø çºâõºí õýë øèíæëýëèéí óõààí òºäèéã¿é õ¿í ñóäëàëûí îëîí òºðºë øèíæëýõ óõààíààð õºðâºõ ÷àäâàðòàé áàéõ øààðäëàãàòàé íü õàðàãäàæ áàéíà.

   Ìîíãîë õýëíèé õè÷ýýëèéí çîðèëãî, àãóóëãûã òîäîðõîéëîõ,ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä õýë øèíæëýëèéí óõààíû ìýäëýã îëãîõûã äàãíàõ áóñ, õàðèí ñóðàëöàã÷ ýõ õýëíèé ìýäëýã, ÷àäâàðàà ººðºº á¿òýýõ òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ, òýäýíä òºëºâø¿¿ëáýë çîõèõ óð óõààí, öîãö ÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýä èë¿¿ àíõààðàõ íü ç¿é.